دکتر مرضیه شعربافچی زاده، استادیار دانشکده علوم خانواده

نظام مسائل خانواده و ضرورت تحلیل آن در عصر حاضر

16 01 2024 08:55

کد خبر : 61490

تعداد بازدید : 1283

 

خانواده به عنوان مستحکم‌ترین و اصیل‌ترین نهاد بشری که از ابتدای خلقت جایگاه ویژه‌ای بین ابنای بشر داشته، همواره دستخوش تهدیدها و آسیب‌های فراوانی بوده است. با این حال هیچ‌گاه در طول تاریخ شاهد هجمه‌هایی چنین آشکار و همه جانبه برای از ریشه برکندن خانواده در پوشش جنسیت زدایی از جامعه نبوده‌ایم.

به رسمیت شناخته شدن طیف‌های مختلف گرایش‌های جنسیتی و اشکال جدید خانواده توسط برخی کشورهای غربی و تلاش برای عادی سازی این مفاهیم جدید در دیگر کشورها و جوامع در قالب اسناد و کنوانسیون‌های بین‌ المللی، از جمله چنین هجمه‌هایی است.

در چنین موقعیتی، وظیفه جوامع اسلامی، و جوامعی که به ارزش و اهمیت نهاد خانواده واقف هستند بیش از پیش خطیر و تعیین ‌کننده است. در وضعیتی که اشکال متفاوت خانواده‌های ناهنجار، غیر شرعی و غیر انسانی بروز و ظهور یافته و به مدد رسانه در حال ترویج هستند، حفظ چارچوب خانواده و پافشاری بر بایسته‌های آن امری لازم و گریز ناپذیر است.

رسیدن به این هدف، مقدماتی لازم دارد که از جمله آنها تعیین و تبیین نظام مسائل خانواده است. به دیگر سخن، خانواده چنان آشکار و در دسترس و بدیهی در اذهان است، که گاه حتی از فکر کردن به بایسته‌ها و لوازم و نیازمندی‌های آن غفلت می‌شود. تعمق در باب نظام مسائل خانواده و اندیشیدن به همه ابعاد خانواده، امری ضروری و فراموش شده است.
منظور از نظام مسائل خانواده، الزاما بررسی تاریخچه خانواده و اشکال گوناگون آن از جمله خانواده گسترده و هسته‌ای و ... نیست. خانواده هدف و کارکرد ویژه خود را دارد و لحاظ نکردن این دو در درک و دریافت مسائل آن، طراحی نظام مسائل را ابتر و حتی بی‌معنا می‌کند.
خانواده در تعریف اسلامی آن، متشکل از پدر و مادر و فرزندان است و فارغ از حضور یک نسل یا بیشتر در آن هدف و کارویژه مشخص دارد. نگاه اسلام به خانواده، نگاه خاصی است که به سبب آن، هریک از اعضا نیز کار مخصوص به خود را برعهده دارند. از این هم بالاتر، خلقت هریک از زن و مرد نیز بر اساس همین کارویژه صورت گرفته است.

در تنظیم و تبیین نظام مسائل خانواده توجه به نقش‌های متفاوت افراد در آن، و حقوق و تکالیف هریک، تعیین کننده است. خانواده مد نظر اسلام، خانواده‌ای است که محل سکونت و آرامش اعضاست، تکلیف هر عضو حق اعضای دیگر است بر عهده وی و متعاقبا، حقوق او همان تکالیفی است که برای اعضای دیگر وضع شده است؛ و در نهایت، وجود همین نظام حق و تکلیف سبب استواری خانواده بر مدار اخلاق می‌شود. بدیهی است چنین خانواده‌ای نظام مسائلی کاملا متفاوت با خانواده‌ای همجنسگرا، یا اشکال نابهنجار دیگر دارد. بنابراین، قدم اول برای طراحی نظام مسائل خانواده این است که مشخص شود کدام خانواده؟ پس از تبیین مفهوم خانواده، اعضای تشکیل دهنده آن و هدفی که برای آن جعل شده باید به سراغ نظام مسائل آن رفت. احصا، شرح و بسط و تبیین نظام مسائل خانواده با مفهومی که مورد نظر اسلام است، در واقع تبلیغ و تبیین خانواده حقیقی و خط بطلان بر انواع ساختگی خانواده است.

از سوی دیگر، حفظ و حراست از این خانواده ایجاب می‌کند مرزهای آن در نسبت با جامعه مشخص شود، تعامل این دو با یکدیگر به نحوی که جایگاه خانواده به درستی تثبیت شود، حرکتی ایجابی برای استحکام خانواده و نمایش مدل صحیح خانواده و محقق شدن اهداف و کارویژه‌های آن است‌.

در عصر حاضر، تلاش جهان سرمایه‌ داری بر جنسیت زدایی از جامعه و تبلیغ و ترویج گرایش‌های کوئیر و سیالیت جنسی در واقع اساس خانواده را هدف گرفته و همه در راستای زدن ریشه خانواده و نابود کردن آن است. تدوین نظام مسائل خانواده، سبب مشخص شدن مسائل حقیقی خانواده، چالش‌های پیش روی آن، تهدیدها و فرصت‌های مرتبط با آن، وضوح نقاط ضعف و قوت آن، برجسته شدن کم‌کاری‌های نهادهای مرتبط، و کاستی‌های تعامل خانواده با جامعه می‌شود. همچنین امکان دسته‌ بندی مسائل در حوزه‌های مختلف از جمله حقوقی، اجتماعی، دینی و ... ایجاد می‌شود. در چنین شرایطی متخصصان حوزه خانواده نیز با سهولت و تدقیق بیشتری می‌توانند چالش‌ها را بررسی و رفع نمایند. تهدیدها امکان تبدیل شدن به فرصت را می‌یابند و در نهایت این نهاد خانواده است که می‌تواند از طوفان حوادث عبور کند و با ثبات هرچه بیشتر به حیات خود ادامه دهد.